Światowy dzień walki z rakiem

4 lutego obchodzimy Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem. To okazja do sprawdzenia swojego stanu zdrowia. Wykonywanie badań, to po zdrowym trybie życia, najważniejsza część profilaktyki nowotworowej – pozwala wcześnie wykryć chorobę i szybko wdrożyć odpowiednie leczenie. Zobacz, jakie badania warto wykonać.

Według statystyk co czwarty z nas może zachorować na raka. W 2016 r. liczba chorych na raka w Polsce przekroczyła ponad 180 tys. Chociaż w większości z nas diagnoza budzi strach, leczenie nowotworów jest coraz skuteczniejsze, a rokowania tym pomyślniejsze, im wcześniej wykryta choroba. We wczesnym rozpoznawaniu choroby istotną rolę odgrywają badania profilaktyczne, szczególnie w przypadku nowotworów, które początkowo nie dają wyraźnych objawów. Do badań, jakie warto wykonać przynajmniej raz w roku, zalicza się m.in.: morfologię krwi, badanie moczu, cytologię (kobiety), test PSA (mężczyźni), badanie ultrasonograficzne narządów wewnętrznych (USG) oraz badanie skóry. O ile nie ma wskazań, by robić to częściej, raz na dwa lata należy wykonać mammografię (kobiety) i rentgen (RTG) klatki piersiowej.

O, to kiedy i jakie badania wykonać warto zapytać swojego lekarza rodzinnego. Do niego też należy interpretacja wyników. Wielu ludzi próbuje analizować wyniki swoich badań samodzielnie, za pomocą Internetu. Starajmy się tego nie robić, czasem nieprawidłowy wynik nie oznacza niczego niepokojącego, a jest jedynie efektem przebytej infekcji bądź niewłaściwej diety, dlatego diagnostykę pozostawmy specjalistom – podkreśla Elżbieta Kozik, prezes stowarzyszenia Polskie Amazonki Ruch Społeczny.

Na co chorujemy w Polsce?
Najczęściej występującym nowotworem złośliwym jest rak płuca. Przyczynia się on do największej liczby zgonów z powodu nowotworów na świecie. W Polsce co roku zapada na niego ponad 22 tys. osób, u zaledwie 15 proc. z nich rak wykrywany jest we wczesnym etapie choroby. Regularne wykonywanie badań profilaktycznych mogłoby w tej kwestii wiele zmienić.

Rak płuca to choroba, którą można leczyć. Kluczem do tego jest wczesna diagnostyka i w zależności od typu nowotworu, indywidualnie dobrana terapia. Niestety u wielu pacjentów choroba rozpoznawana jest zbyt późno, często na etapie, w którym niemożliwe jest operacyjne usunięcie guza – mówi Elżbieta Kozik.

Dzieje się tak, gdyż rak płuca rozwija się powoli i niemal bezobjawowo. Co prawda wraz z postępem choroby pojawiają się symptomy, które mogą sugerować jej obecność, ale często są one mylone choćby z przeziębieniem. Na co więc warto zwrócić uwagę?

Kaszel, chrypka, duszności, krótki oddech, brak apetytu, szybkie męczenie się to tylko niektóre z sygnałów, jakie może wysyłać nam ciało w wyniku tej choroby. Są to jednak symptomy, które mogą towarzyszyć nam także przy innych schorzeniach, dlatego warto co jakiś czas wykonywać RTG klatki piersiowej, zwłaszcza jeśli palimy papierosy – podkreśla Elżbieta Kozik.

Równie bezobjawowo może rozwijać się także nowotwór piersi, najczęściej występujący nowotwór złośliwy kobiet w Polsce, diagnozowany co roku niemal u 18 tys. Polek. Na sto przypadków zachorowania na raka piersi, zaledwie jeden dotyczy mężczyzny.

Szacuje się, że co 14. Polka zachoruje na raka piersi w ciągu swojego życia. Z wielu powodów, choćby takich, jak uwarunkowania genetyczne, nie mamy na to wpływu, natomiast wykonując badania profilaktyczne, mamy szansę, by nie dopuścić do rozwoju choroby. Wczesne wykrycie nowotworu może uratować życie, dlatego nie bójmy się badać, wykonujmy regularnie USG piersi – mówi Elżbieta Kozik.

W odróżnieniu od nowotworów płuca i piersi stosunkowo rzadko występującym nowotworem w Polsce jest rak tarczycy. Stanowi on około trzech proc. wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe wśród kobiet i dotyczy ich czterokrotnie częściej niż mężczyzn. Jak podkreśla Elżbieta Kozik ze stowarzyszenia Polskie Amazonki Ruch Społeczny rak tarczycy to nowotwór o dobrych rokowaniach, dużej przeżywalności i jeszcze większych możliwościach leczenia, ale i tu warunkiem jest jego wczesne rozpoznanie.

Regularna kontrola stanu naszej tarczycy to inwestycja w nasze zdrowie i przyszłość. Morfologia krwi, badanie USG – to badania, które są w naszym zasięgu, dlatego korzystajmy z tej możliwości i dbajmy o nasze zdrowie – zaznacza Elżbieta Kozik.

Co robić, aby nie zachorować?
Międzynarodowe zespoły badawcze szacują, że nawet 90% nowotworów powodują czynniki zewnętrzne, na które mamy wpływ. Przestrzegając prostych zasad zdrowego stylu życia, jesteśmy w stanie obniżyć ryzyko zachorowania. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia w ten sposób można uniknąć nawet 50% przypadków wszystkich nowotworów. Zasady, których należy przestrzegać, zostały opracowane dzięki wieloletnim badaniom naukowym i opublikowane pod tytułem „Europejski Kodeks Walki z Rakiem”. Na podstawie dwunastu zaleceń Kodeksu stworzono polską publikację „12 sposobów na zdrowie”. Zawierają one następujące porady, pomocne w prowadzeniu zdrowego stylu życia i obniżeniu ryzyka zachorowania na raka:

Nie pal, nie używaj tytoniu w żadnej postaci. Jeden papieros zawiera około 7 tysięcy substancji chemicznych, z czego ponad 70 jest silnie rakotwórczych.
Stwórz w domu środowisko wolne od dymu tytoniowego. Z powodu wymuszonego biernego palenia każdego roku w Polsce umiera około 2 000 osób, które same nigdy nie paliły.
Utrzymuj prawidłową masę ciała. Nadwaga i otyłość to drugi (po paleniu tytoniu) najważniejszy czynnik ryzyka wystąpienia nowotworów.
Bądź aktywny fizycznie w codziennym życiu. Ogranicz czas spędzany na siedząco. Regularne ćwiczenia chronią in. przed rakiem jelita grubego, piersi i błony śluzowej macicy.
Przestrzegaj zaleceń prawidłowego sposobu żywienia. Jedz dużo produktów pełnoziarnistych, roślin strączkowych, warzyw i owoców. Ogranicz spożycie wysokokalorycznych produktów spożywczych (o wysokiej zawartości cukru i/lub tłuszczu). Unikaj słodzonych napojów, przetworzonego mięsa oraz ogranicz spożycie mięsa czerwonego i żywności z dużą ilością soli.
Jeśli pijesz alkohol dowolnego rodzaju, ogranicz jego spożycie. Abstynencja pomaga zapobiegać nowotworom. Picie każdej, nawet niewielkiej ilości alkoholu, zwiększa ryzyko zachorowania na raka.
Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne. Chroń się przed słońcem, używaj produktów przeznaczonych do ochrony przeciwsłonecznej, nie korzystaj z solarium. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, takimi jak: rak skóry, choroby oczu (np. zapalenie spojówek, zaćma), osłabienie układu odpornościowego.
Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w miejscu pracy. Postępuj zgodnie z zaleceniami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy. Brak ochrony przed szkodliwymi substancjami chemicznymi obecnymi w miejscu pracy może przyczyniać się do występowania wielu rodzajów nowotworów, np. narażenie na chrom, nikiel, czy arsen zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuca.
Dowiedz się, czy w domu jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane wysokim stężeniem radonu. Radon to radioaktywny gaz szlachetny występujący w skorupie ziemskiej, jego wysokie stężenie przyczynia się do rozwoju raka płuca. Zaleca się regularne wietrzenie pomieszczeń.
Zdrowie kobiet: karmienie piersią zmniejsza u matki ryzyko zachorowania na nowotwory – jeśli możesz karm piersią. Hormonalna terapia zastępcza zwiększa ryzyko rozwoju niektórych nowotworów – ogranicz jej stosowanie. Karmienie piersią zmniejsza ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet, zarówno w wieku przed menopauzą, jak i po niej. Szacuje się, że karmienie piersią przez okres 12 miesięcy zmniejsza ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu o ponad 4%. Urodzenie każdego kolejnego dziecka także redukuje to ryzyko o 7%. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi, błony śluzowej trzonu macicy i jajników.
Zadbaj o to, aby Twoje dziecko zostało zaszczepione przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B – WZWB (dotyczy noworodków), wirusowi brodawczaka ludzkiego – HPV (dotyczy dziewcząt). Udział nowotworów złośliwych spowodowanych wirusowymi lub bakteryjnymi infekcjami szacuje się na 15–20%. Nowotwory te zwiększają ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów, m.in. raka szyjki macicy. Stosowanie szczepień ochronnych jest skutecznym sposobem uniknięcia zachorowania na nowotwory związane z infekcją wirusową.
Bierz udział w zorganizowanych programach badań przesiewowych w celu wczesnego wykrywania: raka jelita grubego (kobiety i mężczyźni), raka piersi (kobiety), raka szyjki macicy (kobiety). Szanse wyleczenia raka zwiększa jego wczesne rozpoznanie. Metody diagnostyczne pozwalają na wykrycie niektórych rodzajów nowotworów jeszcze przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby, a nawet wykrycie zmian przedrakowych.